تدبر چیست؟

تدبر همین کاری است که الان دارید در مقابل این نوشته ها می کنید. گوینده صحبت می کند، شما گوش می دهید و می فهمید. نویسنده می نویسد،‌شما می خوانید و می فهمید. فعالیت ویژه ای نیست، بلکه منسجم فهمیدن حرف های گوینده و نوشته های نویسنده است. اما اگر کسی بخواهد مطالب پراکنده ای را پیگیری کند، واقعا چه می فهمد؟

تدبر یعنی اگر پای سخنرانی خدا نشستید، آن را کلمه کلمه های پراکنده نشنویم. چون سخنرانی خدا کلمات مجزا از هم نیست. هر سوره یک سخنرانی است؛ خدا در هر سوره یک سخنرانی برای یک هدف خاص کرده و می خواسته فرد یا جامعه را یک قدم رشد دهد. حتی وقتی یک آدم عاقل حرف می زند،‌پراکنده حرف نمی زند. چه برسد به خدا.

خدای حکیم علی الاطلاق که می خواهد در یک سوره با ما حرف بزند، حتما پراکنده حرف نمی زند. پس چرا اغلب افراد خیال می کنند قرآن کشکول و مجموعه ای از سخنان پراکنده است؟ مثل این که کسی این چینن سخن بگوید:

تدبر چیز خوبی است، گفتم چیز، چیز در انگلیسی یعنی پنیر،‌گفتم پنیر راجع به پنیر صحبت کنیم برای تهیه پنیر شیر را تا 30 درجه سانتیگراد گرم می کنیم، گفتم سانتیگراد...

ما بی آن که بخواهیم، قرآن را این گونه می دانیم و می خوانیم. اما هرگز قرآن این گونه نیست. در هر سوره که خدا حرف زده منسجم بوده است. خداوند می خواسته دست شما را بگیرد و با خودش همراه کند و برساند به یک هدف وگرنه اگر قرآن آیه های پراکنده بود،‌نیازی نبود 114 سوره شود.

چه کسی هر چند آیه را یک سوره کرده؟ قطعا خداوند کرده است. آیا خداوند کار بیهوده انجام می دهد؟ می گویید باید به معنا دقت کرد، خب فرد می رود و در یکی- دو آیه دقت می کند اما بعد می بیند به آیه ای می رسد که هیچ ربطی با قبل آن نداشته است. مقداری می ایستد و با خود می گوید این چه بود، آن چه بود؟ بعد می گوید «ولش کن، ثوابش را هم ببریم خوب است!»ن نداشته است. مقداری می ایستد و با خود می گوید این چه بودآن

پس اگر ما تا به حال فکر می کردیم فهم قرآن یعنی فهم 6000 آیه، حالا فهمیدیم که این طور نیست. ممکن است من 6000 آیه را دقیق بلد باشم اما این هنوز فهم قرآن نیست، باید ارتباط آیه ها را بفهمیم تا برسیم به فهم سوره ها. حتی اگر فکر کنیم فهم قرآن یعنی فهم 114 سوره، باز هم اشتباه است. تنها وقتی می توانیم کل قرآن را بفهمیم که ارتباط سوره ها را هم با هم فهمیده باشیم.

امیر مومنان (ع) فرمود: «القرآن کله جاء کالکلمه الواحده» کل قرآن یک کتاب آسمانی کاملا منسجم است که یک هدف مشخص را تعقیب می کند و آن کسی که در کل آن تدبر کند، ‌به این هدف واحد رسیده است.

اما هدف واحد قرآن چیست؟ این هدف توحید است، یا بعبارتی هدف نهایی قرآن هدایت و رساندن بشر به خداست. ما وقتی که به این هدف برسیم، می توانیم بگوییم که قرآن را –تازه فقط ظاهر آن را- یک دور ختم کرده ایم.